1,969
edits
Changes
no edit summary
{{languages|Census}}
Een '''volkstelling''' is een proces om informatie te verzamelen over elk lid van de bevolking. In de oudheid werd het al gedaan en dit is tot op heden verdergezet door de burgelijke overheid. Dit om een idee te hebben over de grootte en de samenstelling van de ''onderdanen''.
== Volkstellingen ==
In 1183 werd een census verricht in het kruisvaarderkoninkrijk Jeruzalem om vast te stellen hoeveel manschappen en geld er mogelijk kon opgehaald worden wanneer Saladin, de sultan van Egypte en Syrië het koninkrijk zou aanvallen.
=== Het genealogische belang van volkstellingen ===
==== België ====
België heeft een verregaande traditie om de volkstellingen om de tien jaren te doen. In totaal weren veertien tellingen doorgevoerd.
Voor de onafhankelijkheid werden ook al tellingen gedaan onder het Hollandse bewind zoals in 1829.
In België werd in opdracht van de overheid voor het eerst een volkstelling gehouden door het "Bureau de Statistique Générale" en de "Commission centrale de Statistique" in 1846 onder leiding van Adolphe Quételet. De werkwijze was grotendeels gebaseerd op de telling die in 1829 nog onder het Hollandse bewind werd gehouden. De inlichtingen werden ingewonnen op basis van een zogenaamd "huishoudelijk telformulier", en verwerkt per gemeente. In 1856 volgde een nieuwe telling en werd wettelijk bepaald voortaan om de tien jaar een nieuwe telling te organiseren.
De laatste volkstelling werd gehouden op 1 maart 1991, ingevolge een wetsaanpassing werd de volkstelling nadien afgeschaft. Op 1 oktober 2001 zou er nog een laatste exhaustieve "Algemene socio-economische enquête" georganiseerd worden door het Nationaal Instituut voor de Statistiek (NIS), waaraan alle op dat ogenblik in het bevolkingsregister ingeschreven inwoners deelnamen. Het was de allereerste keer dat er zonder tussenkomst van een enquêteur onderzoek werd gedaan. Slechts de huishoudens die ook na een herinneringsbrief niet reageerden werden door enquêteurs bezocht. De participatiegraad lag desondanks met 96,9% drie procent hoger dan bij de laatste volkstelling in 1991.
Al van bij de eerste telling in 1846 werd ook gepeild naar het gebruik van de omgangstaal, vanaf de telling van 1866 ook naar de kennis en gebruik van andere talen, de zogenaamde talentelling. Dit onderdeel van de volkstelling zou in 1947 voor het laatst opgenomen worden in de bevraging, het werd nadien omwille van de politieke controverse rond dit thema bij wet afgeschaft, zodat er sindsdien in België geen officiële statistische gegevens hieromtrent meer beschikbaar zijn.
==== Canada ====
De allereerste telling in Canada werd uitgevoerd in 1666 door Jean Talon in 1666: de leeftijd, het geslacht, de huwelijksstatus en het beroep van de 3.215 inwoners van de kolonie werden opgetekend. Na deze telling werden tot in 1871 nog 98 koloniale of regionale tellingen uitgevoerd.
De eerste natonale Canadese census vond plaats in 1871 en werd opgelegd door de ''British North American Act''. Deze wet bepaalde dat er om de tien jaar een nieuwe telling moest uitgevoerd worden, hetgeen dan ook getrouw gebeurde tot in 1951. Vanaf dan worden de tellingen om de vijf jaar gedaan, zoals gebruikelijk was in de provincies van Manitoba, Saskatchewan en Alberta in 1906.
Persoonlijke details van de Canadese tellingen zijn geheim voor 95 jaar bij wet. Dus de meest recente Canadese volkstelling die publiekelijk kan ingezien worden, is die van 1911. De regionale tellingen van 1851-1852 en de tellingen van 1871, 1881, 1901, 1906 en 1911 zijn online beschikbaar. Andere tellingen zijn beschikbaar via de Canadese archiefdiensten.
==== Nederland ====
In 1795 werd de eerste nationale census uitgevoerd en in 1971 de laatste. Op 22 april 1879 werd door wet bepaald om de tellingen ook iedere tien jaar uit te voeren. De telling werd later in 1991 om reden van privacy officieel afgeschaft.
==== United Kingdom ====
De nationale ''UK census'' zoals het nu genoemd wordt, bestaat al sinds 1801. De voornaamste bedoeling was om het aantal mannen die konden vechten in de Napoleontische oorlogen.
De tellingen werden iedere 10 jaar sinds 1801 uitgevoerd (behalve in 1941 - wegens andere staatsactiviteiten). De meest recente dateert van 2001. De eerste vier volkstellingen (1801 - 1821) waren hoofdzakelijk statistisch opgesteld (enkel het aantal mensen werden geteld, zonder verdere persoonlijke informatie).
De telling van 1841, uitgevoerd door het ''General Register'' ambt was de eerste waarbij alle namen van alle leden van het huishouden werden opgetekend. Maar hun relatie tot het gezinshoofd werd niet vermeld, al kan dit soms uit het beroep afgeleid worden (vb. dienstknecht). Voor diegene die jonger waren dan 15 jaar, werd hun juiste leeftijd genoteerd. Voor de ouderen werd enkel de leeftijd afgerond op vijf jaar opgeschreven. Juiste geboorteplaatsen werden niet opgegeven.
Vanaf 1851 werd de juiste leeftijd en de relatie tot het gezinshoofd voor ieder gezinslid wel genoteerd; ook de geboorteplaats wordt vermeld, maar met een wisselende graad van nauwkeurigheid. Sommigen die in het buitenland geboren werden, werden vermeld met 'B.S.'of Britse onderdaan.
De tellingen zijn redelijk nauwkeurig. Maar voornamelijk de leeftijden worden niet correct vermeld, al is het verschil vaak maar een jaar. Algemeen is de leeftijd juister naarmate de persoon jonger is. Geboorteplaatsen variëren vaak van telling tot telling: de meest voorkomende fout is dat de plaats waar de telling uitgevoerd werd, als geboorteplaats werd vermeld. de meeste variaties in geboorteplaats hebben als oorzaak de veranderingen in geografische schaal: de dichtstbijzijnde stad wordt opgetekend in plaats van het juiste geboortedorp.
Onvermijdelijk werd een klein deel van de bevolking niet geregistreerd voor de een of andere reden. In andere gevallen zijn de gegevens verloren gegaan of beschadigd (voornamelijk die van 1861). Alle tellingen in Ierland van voor 1901 zijn verloren of verwoest.
Alle Britse volkstellingen van 1841 tot 1901 zijn omgezet en geïndexeerd en zijn online beschikbaar. Er is een samenwerkingsverband tussen de nationale archieven van Ierland en Canada om de tellingen van 1901 en 1911 te digitaliseren voor het volledige Ierse gedeelte. Mogelijk is het geheel nu reeds beschikbaar.
==== United States ====
De grondwet in de V.S. voorziet dat de census minstens alle tien jaren dient te gebeuren, om zo het juiste aantal volksvertegenwoordigers per staat te kunnen vastleggen. Bovendien worden de statistieken van het ''Census Bureau'' gebruikt om te bepalen hoeveel federaal budget er gaat naar vele sociale en economische programma's.
De allereerste census werd gehouden in 1790 dor de lokale U.S. Marshals. De mensen die de tellingen deden, gingen van deur tot deur en noteerden het aantal mensen per huisgezin en de naam van het familiehoofd. Slaven werden ook genoteerd, maar voor toebedelingen werden ze maar als drie vijfde van een burger gerekend. Amerikaanse indianen werden niet geteld en meegerekend voor de toebedeling. De eerste telling telde 3,9 miljoen mensen, de census in 2000 meer dan 281 miljoen mensen.
Bij wet (5 oktober 1978) zijn de telresultaten verzegeld voor 72 jaar. De meest recente, publiek toegankelijke, is dus de telling van 1930; vrijgegeven in 2002.
Indexen van sommige volkstellingen zijn over de verschillende jaren aangelegd, zodat het zoekproces voor de oudere tellingen veel eenvoudig werd. Sommige tellingen zijn online beschikbaar.
== Voorbeelden ==
=== UK volkstelling 1881 ===
[[Image:Census image 1.png|thumb|250px|right|Telling van de familie van John Martin in 1881]]
Het beeld toont een pagina uit de census van 1881 met de familie van John Martin.
Volgende informatie werd opgetekend: waar de volkstelling werd gedaan en welke pagina zich bevindt in de volkstellinggegevens:
* stuknummer RG 11/2854
* Folio 17
* Pagina 27
* District: Wednesbury
* Stad: Niet opgegeven
* Stadsdistrict: Niet opgegeven
* Kiesdistrict: Wednesbury
* Stad, dorp, gemeente: Niet opgegeven
* Stadsdistrict: Wednesbury
* Landelijk District: Niet opgegeven
* Kerkelijke parochie of District: St. Bartholemew
Vervolgens wordt ieder lid van het huishouden opgenoemd, met volgende informatie in de verschillende kolommen:
* Kolom 1 - No. van de tabel genummerd vanaf 1 en verder oplopend per boek
* Kolom 2 - Straatnaam, plaats of weg en huisnaam of huisnummer
* Kolom 3 - Huizen; afzonderlijke kolommen voor onbewoonde of bewoonde huizen of huizen in opbouw ('U' of 'B')
* Kolom 4 - Naam en voornaam
* Kolom 5 - Relatie tot familiehoofd
* Kolom 6 - Toestand; huwelijksstatus
* Kolom 7 - Leeftijd laatste verjaardag; afzonderlijke kolommen voor mannen en vrouwen
* Kolom 8 - Beroep, Titel
* Kolom 9 - Geboorteplaats stad/dorp
* Kolom 10 - Al dan niet
** 1 - Doof,
** 2 - Blind,
** 3 - Imbeciel of idioot
** 4 - Zwakzinning
=== Zie ook ===
Engelstalige pagina's
*[[Recording_UK_Census_data|Recording UK Census data with GRAMPS]]
*[[Recording_Canadian_Census_data|Recording Canadian Census data with GRAMPS]]
*[[Recording_French_Census_data|Recording French Census data with GRAMPS]]
== Externe verwijzingen en bronnen ==
Engelse taal:
* [http://en.wikipedia.org/wiki/Census Wikipedia Census]
* [http://www.familysearch.org/eng/search/RG/guide/England5.asp#census UK census]
* [http://www.familysearch.org/eng/search/RG/guide/Canada3.asp#census Canadian census]
** [http://www.familysearch.org/eng/search/RG/guide/Quebec3.asp#census Quebec census]
* [http://www.familysearch.org/eng/search/RG/guide/France6.asp#census French census]
* [http://www.familysearch.org/eng/search/RG/images/34061_Germany05.pdf German census]
* [http://www.familysearch.org/eng/search/RG/guide/Scotland6.asp#census Scottish census]
* [http://www.familysearch.org/eng/search/RG/guide/Sweden3.asp#census Swedish census]
* [http://www.familysearch.org/eng/search/RG/guide/Ireland7.asp#census Ireland census]
* [http://www.familysearch.org/eng/search/RG/guide/Italy5.asp#census Italy census]
* [http://www.familysearch.org/eng/search/RG/guide/Usout5.asp#census US census]
* [http://www.familysearch.org/Eng/Search/census/search_census.asp 1880 US census and 1881 censuses of Canada and the UK at familysearch.org]
* [http://automatedgenealogy.com Canadian censuses of 1851-1852, 1901, 1906 and 1911 at automatedgenealogy.com]
* [http://www.collectionscanada.gc.ca/archivianet/index-e.html Census Research Tools at the Canadian Archives]
en in het Nederlands:
* [http://nl.wikipedia.org/wiki/Volkstelling Volkstelling]
[[Category:Nl:Bronnen|Volkstellingen]]
